NEDEN VE NE ZAMAN KOLONOSKOPİ YAPTIRMALIYIZ?
Kalın bağırsağımız, sindirim sistemimizin bir parçasıdır; ince barsak sonrası 140-150 cm'lik uzun ve kaslı bir tüptür ve barsağımız rektumla sonlanır. Rektum kalınbarsağın en sonundaki 15 cm’lik kısmıdır. Kalın barsağımızın görevi vücuda yararlı besin ve suyu tutmak, kalan artıkları dışkı oluşturarak düzenli bir şekilde dışarı atmaktır.
Genetik faktörler ve karsinojenlere maruz kalma sonucunda bazı hücreler planlı hücre ölümünden kaçarak kontrolsüzce büyüme potansiyeli kazanırlar. İkiye bölünerek çoğalan bu istilacı hücreler bulundukları doku veya organı ele geçirerek ve vücudun besin maddelerini kullanarak kanser oluşumuna ve uzak organlara yayılma (metastaz) durumuna neden olurlar.
Aslında herkeste yaşamı boyunca kötü huylu (kanserli) hücreler oluşur ancak vücüdumuzdaki koruyucu mekanizmalar bunları yakalar ve yok ederler. Eğer bu koruyucu mekanizmaların dengesi bozulursa kanser meydana gelebilir. Kolon kanseri dünyada en sık ilk 5 kanser türünden biridir.
Kolorektal kanserin gelişim nedenleri tam olarak bilinmiyor. Araştırmalar, belli risk faktörlerinin kolorektal kansere yakalanma olasılığını artırdığını göstermiştir. Kolorektal kanserlerin yüzde 95'i poliplerden oluşur. Polipler bağırsağın iç yüzeyini döşeyen mukoza olarak adlandırılan yapıdan çıkan tomurcuk şeklinde et parçalarıdır. Çoğu polip iyi huyludur genellikle kansere dönüşmez, ancak kolonoskopi ile çıkartılmaları, kolorektal kanser gelişimini belirgin olarak azaltmaktadır. Bu nedenle kolon kanseri önlenebilir bir hastalıktır.
Normalde 50 yaş civarı kişilerin yaklaşık yüzde 20'sinde polip bulunur. Yaş arttıkça polip görülme sıklığı da artar. Bu nedenle risk faktörlerinin bilinmesi ve tarama testlerinin uygulanması önem kazanmaktadır. Polipten kansere dönüşme sürecinin kabaca 8 yıl olduğunu söyleyebiliriz.
Kolon kanserinde risk faktörleri
*Kolorektal kansere yakalanma olasılığı yaşla birlikte artar. Bu hastalığı olanların yüzde 90’dan fazlasına, tanı 50 yaşından sonra konulmuştur. Ortalama teşhis yaşı 72’dir.
*Polipler kolon ya da rektumun iç duvarındaki büyümelerdir. 50 yaşının üstündeki insanlarda yaygındır. Çoğu polip iyi huyludur (kanser değildir), fakat bazı polipler (adenomlar) sonradan kanser olabilirler. Polipleri bulmak ve onları çıkarmak kolorektal kanser riskini azaltabilir.
*Aile öyküsü: Kolorektal kanser öyküsü olan kişilerin (özellikle kişi genç yaşta kanser olmuşsa) yakın akrabalarında da (anne-baba, kardeş ya da çocuklar) bu hastalığa yakalanma olasılığı vardır.
*Genetik değişiklikler (Polipozis sendromları)
*İltihabi bağırsak hastalıkları (Ülseratif kolit, Crohn hastalığı gibi)
*Sigara kullanımı
*Diyet:Yapılan çalışmalarda yağ oranı (özellikle hayvansal yağ) yüksek diyetlerin (batı tipi beslenme) ve kalsiyum, folik asit ve lifli gıdaların düşük olduğu beslenme şeklinin kolorektal kanser riskini arttırabileceği öne sürülmüştür.
Kolorektal kanserin belirtileri şunları içerir;
• İshal ya da kabızlık, dışkılama alışkanlığında değişiklik
• Bağırsaklarınızın tamamen boşalmaması hissi ve sık dışkılamaya çıkmak
• Dışkıda (çok açık ya da koyu renk) kan görme
• Dışkınızın her zamankinden daha ince olması
• Sıklıkla gaz sancısı ve krampları ya da doluluk ve şişkinlik hissi
• Nedensiz kilo kaybı
• Sürekli kendini yorgun hissetme, kansızlık (anemi)
Kolon kanserinden korunma
40-45 yaş itibarı ile kolon kanseri için tarama testleri yapılması önerilmektedir. En basiti gaitada (dışkıda) gizli kan bakısıdır. Gizli kan varlığı mutlaka ileri araştırmayı gerektirir, negatif olması kesin birşey olmadığını göstermez. Bu nedenle 40-45 yaş sonrası en az bir kere kolonoskopi yapılması genellikle önerilmektedir.
Merkezimizde de sedoanaljezi ile (uyutularak) kolonoskopi uygulanmaktadır. İşlem öncesi bir gün öncesinde ağızdan alınan bazı ilaçlarla kalınbarsak boşaltılması sağlanmalıdır. İşlem 20-30 dakika kadar sürmekte ve işlem sonrası hastalar ayrı bir odada istirahata alınmaktadır. Kolonoskopi sonrası karında gerginlik, şişkinlik barsak içi verilen hava nedeniyle bir süre devam edebilir, birkaç saat sonra etki kaybolur. Kişi işlemden sonra 4-6 saat daha dinlenmelidir, sonrasında normal hayata dönebilir.
